De Witjes van Verwolde in Laren

LAREN - Op Huis Verwolde zijn zes bijzondere schilderijen te vinden. Het zijn zogenoemde ‘witjes’.  Vijf ervan zijn te vinden in de grote zaal. Vastgezet met enorme achttiende-eeuwse nagels vormen ze een deel van de wanddecoratie, als een soort behang. Indrukwekkend is dat ze daar al de muur decoreren sinds de bouw van het edelmanshuis in de periode 1775 – 1777. Nu zijn ze hoognodig toe aan restauratie. Een omvangrijk project waar Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK), eigenaar van Verwolde, in de eerste week van januari mee begint.
‘De witjes zijn schilderijen die een 3D afbeelding imiteren. Ze houden je dus een beetje voor de gek, want het zijn gewoon ‘platte’ schilderijen,’ vertelt Jorien Jas, conservator bij GLK. ‘De witjes zijn typisch voor de 18de eeuw omdat ze in lichte wit- en grijstinten geschilderd zijn. De mensen wilden toen graag meer licht in het interieur brengen en deden dat met grotere ramen en ook met deze lichte schilderijen. Vandaar ook de naamgeving. Witjes komen ook voor op andere plekken in Nederland, vooral in de Amsterdamse grachtenpanden. Leuk om te weten is dat de witjes van Verwolde de enige in bezit van GLK zijn.’
Restauratie hard nodig
‘De witjes zijn in slechte staat. Om ze te behouden, en ervoor te zorgen dat ze nog jaren te bewonderen zijn, móeten we ze nu restaureren,’ vertelt de conservator. Dat begint met onderzoek naar de verouderingsverschijnselen van de schilderijen. Het effect van lichtinval, hangen ze tegen een binnen- of buitenmuur en eventuele verschillen in gebruikte materialen en technieken worden onderzocht en afgezet tegen de veroudering. 
Nadat de conditie voor restauratie heel nauwkeurig is beschreven, gaat de houtrestaurator aan de slag om de stukken van de muur te halen. Daarna moet alle vuil achter de schilderijen worden verwijderd en het houtwerk moet weer stabiel worden. Het geschilderde doek gaat daarna naar de schilderijen-restaurator. 
‘Bijzonder is dat we het 18de-eeuwse, originele raamwerk waar het doek op gespannen zit, ook gaan restaureren,’ vertelt Jorien Jas. ‘Meestal wordt het raamwerk bij een restauratie compleet vervangen. Wij willen het juist behouden. We zorgen trouwens wel voor een extra beschermende plaat aan de achterkant van het raamwerk, om invloeden van buitenaf in de toekomst zo klein mogelijk te maken.‘ 
Moderne restauratie en oude ambachten
De combinatie van moderne en oude techniek maakt elke restauratie bijzonder om te doen. En een gerestaureerd schilderij moet bijvoorbeeld nog steeds passen tussen de andere schilderijen in dezelfde ruimte. ‘Anders valt ‘ie zo uit de toon!’
De restauratie duurt waarschijnlijk twee jaar. We proberen het in zo kort mogelijke tijd te doen, door verschillende restauratoren te laten samenwerken. ‘Alle zes de schilderijen restaureren we tegelijk. Dat is veel effectiever en daardoor minder kostbaar dan één voor één’. 

Restauratie zichtbaar
Op de plek van de schilderijen komt tijdens de 2 jaar durende restauratieperiode een foto van de witjes te hangen. ‘Uiteraard besteden we in de rondleiding aandacht aan de restauratie,’ verzekert Jorien Jas. En we laten de voortgang van de restauratie ook aan de bezoekers zien. De wintersluiting van huis Verwolde betekent dus geen winterslaap. Juist in deze periode kunnen we deze ingrijpende werkzaamheden aanpakken. Gelukkig kan dat in alle rust gebeuren, want de wintersluiting duurt nog tot april 2016.